ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΜΙΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΤΥΧΗ ΤΟΝ ΚΑΙΡΟ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ “Οι Χανιώτες που έφυγαν...” Από: Γιώργος Κώνστας Δημοσιεύθηκε στις: 05-05-2012

Εργασία τον καιρό της κρίσης; Ειδικά αν είσαι νέος και πτυχιούχος ή μεγάλος σε ηλικία φαντάζει ως ανυπέρβλητο εμπόδιο για τη σημερινή Ελλάδα. Πλέον μια νέα γενιά μεταναστών, αυτή τη φορά μορφωμένων, άριστα καταρτισμένων, με πτυχία και μεταπτυχιακά φεύγει για το εξωτερικό αναζητώντας μια καλύτερη τύχη. Οχι ότι εκεί θα βρει χαλιά στρωμένα -καθώς η κρίση είναι... παντού- αλλά σίγουρα οι ευκαιρίες είναι περισσότερες σε σύγκριση με τη χώρα μας σήμερα. Οι 'διαδρομές' αναζήτησαν και συνομίλησαν με Χανιώτες που έφυγαν το τελευταίο χρονικό διάστημα για το εξωτερικό. Μας μίλησαν για τις συνθήκες ζωής εκεί, τις διαφορές με την Ελλάδα, το ενδεχόμενο επιστροφής. Κρατάμε μια κουβέντα της Ι. Λίτινα. 'Αν οι μισοί από αυτούς που θριαμβεύουν στο εξωτερικό, μπορούσαν να γυρίσουν πίσω και να συμβάλλουν στην ελληνική κοινωνία, είμαι σίγουρη ότι ο τόπος μας θα είχε μια καλύτερη πορεία'. Μια κουβέντα που λέει πολλά. 'Στην Ελλάδα της κρίσης δύσκολα βρίσκεις ένα εργοδότη που να επενδύει στους νέους ανθρώπους'. Ο Μιχάλης Ξηρουχάκης ζει και εργάζεται το τελευταίο χρονικό διάστημα στη Σουηδία. Αφού είδε και... απόειδε, αποφάσισε να αναζητήσει την τύχη του στο εξωτερικό. Ηλεκτρολόγος μηχανικός-μηχανικός υπολογιστών ασχολήθηκε κυρίως με την επεξεργασία σήματος (signal processing), τα ευφυή συστήματα και τον προγραμματισμό (software engineering). 'Πιστεύω ότι το Πολυτεχνείο μου έδωσε κάτι πολύ σημαντικότερο από "στεγνές" γνώσεις. Με έμαθε να αναλύω προβλήματα, να ερευνώ στη βιβλιογραφία και να υλοποιώ λύσεις. Αυτό είναι κάτι που με χαρακτηρίζει απόλυτα στην σημερινή μου δουλειά' λέει μιλώντας στις 'διαδρομές'. ΜΙΧΑΛΗΣ ΞΗΡΟΥΧΑΚΗΣ - ΣΟΥΗΔΙΑ 'Στην Ελλάδα της κρίσης δεν επενδύουν στους νέους' 'Στην Ελλάδα της κρίσης δύσκολα βρίσκεις ένα εργοδότη που να επενδύει στους νέους ανθρώπους'. Ο Μιχάλης Ξηρουχάκης ζει και εργάζεται το τελευταίο χρονικό διάστημα στη Σουηδία. Αφού είδε και... απόειδε, αποφάσισε να αναζητήσει την τύχη του στο εξωτερικό. Ηλεκτρολόγος μηχανικός-μηχανικός υπολογιστών ασχολήθηκε κυρίως με την επεξεργασία σήματος (signal processing), τα ευφυή συστήματα και τον προγραμματισμό (software engineering). 'Πιστεύω ότι το Πολυτεχνείο μου έδωσε κάτι πολύ σημαντικότερο από "στεγνές" γνώσεις. Με έμαθε να αναλύω προβλήματα, να ερευνώ στη βιβλιογραφία και να υλοποιώ λύσεις. Αυτό είναι κάτι που με χαρακτηρίζει απόλυτα στην σημερινή μου δουλειά' λέει μιλώντας στις 'διαδρομές'. • Τι ήταν αυτό που σε έκανε να φύγεις από την Ελλάδα για μια χώρα όπως η Σουηδία; Η επιλογή της Σουηδίας ήταν για μένα προφανής καθώς η σύντροφος μου ήδη ζούσε και εργαζόταν εκεί. Σημαντικός παράγοντας ήταν και το γεγονός ότι στην Ελλάδα 'της κρίσης' δύσκολα βρίσκεις έναν εργοδότη που να επενδύει σε νέους ανθρώπους. Πιστεύω είναι πολύ σημαντικό για έναν νέο άνθρωπο να βρει το κατάλληλο περιβάλλον και 'νa ανοίξει τα φτερά του'. • Το πάλεψες για να μείνεις στην Ελλάδα ή στα Χανιά, τι ευκαιρίες βρήκες στην Ελλάδα και με τι μισθούς; Το πάλεψα για 6 μήνες στα Χανιά, κυρίως ως software engineer. Χτύπησα πολλές πόρτες, μίλησα απ’ ευθείας με εργοδότες. Οι περισσότεροι προσπαθούσαν να διατηρήσουν το υπάρχον portfolio τους χωρίς καμία διάθεση για νέες τεχνολογίες. Προφανώς γιατί ήξεραν ότι οι πελάτες δεν έχουν λεφτά να επενδύσουν. Πολλοί εργοδότες μάλιστα είχαν απολύσει μέρος του προσωπικού τους για να μειώσουν τα λειτουργικά έξοδα της εταιρείας. Κάποιοι εργοδότες μου πρότειναν να δουλέψω αμισθί και να παίρνω 'χαρτζιλίκι'. • Στη Σουηδία όπου εργάζεσαι, πώς είναι η κατάσταση σε ό,τι αφορά μισθούς και συνθήκες εργασίας; Εργάζομαι στην 'TeliaSonera International Carrier', μέλος του TeliaSonera Group. Στο τμήμα μου (Fault Handling πρώτου επιπέδου) είμαστε ανοιχτά όλο το 24ωρο, 365 ημέρες τον χρόνο. Πληρωνόμαστε διαφορετικά ανάλογα με την βάρδια (πρωί, απόγευμα, νύχτα, αργίες). Λαμβάνω extra χρήματα όταν βρίσκομαι σε επιφυλακή (on-call) ή όταν κάνω υπερωρίες. Στην Σουηδία δεν υπάρχει 13ος και 14ος μισθός ενώ πληρώνω 32% φόρο. Δυστυχώς η δουλειά είναι εξαιρετικά αγχώδης ενώ δικαιούμαι (μόνο) 30’ παύση για φαγητό. Εν ώρα υπηρεσίας είναι αδιανόητο να φύγεις εκτός γραφείου για προσωπική δουλειά. Η εταιρεία επενδύει (κάποια) λεφτά για professional development και team building. Βρίσκω εξαιρετικά ενδιαφέρουσες τις εσωτερικές μετακινήσεις προσωπικού (υπό την μορφή δανεισμού) καθώς και τα διάφορα projects άλλων τμημάτων στα οποία μπορούμε να λάβουμε μέρος (προαιρετικά). • Σκέφτεσαι κάποια στιγμή να επιστρέψεις στην Ελλάδα ; Τα Χανιά μας είναι πανέμορφα. Διαρκώς ανησυχώ για τους γονείς μου και σκοπεύω να επισκέφτομαι συχνά την Κρήτη μας. Με την σύντροφο μου ονειρευόμαστε ένα εξοχικό στην γενέτειρα του πατέρα μου, την Κίσαμο. Ταυτόχρονα, νομίζω ότι η Στοκχόλμη είναι ιδανικό μέρος για εργασία και οικογένεια. Ζούμε μέσα στο πράσινο και τα καλύτερα εκπαιδευτήρια είναι μόλις 30’ μακριά. Φυσικά δεν είναι 'τέλεια'. Δεν υπάρχει το τέλειο. • Η δική σου συμβουλή σε ένα νέο άνθρωπο που έχει στο νου να μεταναστεύσει. Πιστεύω ότι ένας νέος άνθρωπος, μετά από χρόνια στα θρανία, αξίζει την ευκαιρία να κυνηγήσει το επαγγελματικό όνειρο. Προσωπικά στεναχωριέμαι όταν βλέπω απόφοιτους πανεπιστημίου να δουλεύουν delivery ή μηχανικούς να πληρώνονται 300 ευρώ 'χαρτζιλίκι' το μήνα. Η αναζήτηση εργασίας στην Σουηδία γίνεται διαφορετικά από την Ελλάδα. Πρέπει να ετοιμάσεις άρτια το CV, τη συνοδευτική επιστολή (cover letter), τα πτυχία κ.λπ. και να διαθέσεις ώρες στο διαδίκτυο καθημερινά ψάχνοντας αγγελίες. Αγγελίες υπάρχουν και σίγουρα μέσα σε διάστημα 1-2 μηνών θα λάβεις και τις πρώτες προσκλήσεις για συνέντευξη. Στις συνεντεύξεις θα πρέπει να 'μαγέψεις' τον εργοδότη και να είσαι έτοιμος για τεστ δεξιοτήτων. • Συμφωνείς με αυτό που αναφέρουν πολλοί ότι 'η Ελλάδα τρώει τα παιδιά της'; Ειδικά νέους όπως εσύ με σπουδές στις νέες τεχνολογίες η εφαρμογή των οποίων στην παραγωγή θα μπορούσε να έχει πολλαπλά οφέλη για την οικονομία της χώρας και των κατοίκων της; Νομίζω ότι όλοι μας -κοινωνία και ηγεσία- πρέπει να οραματιστούμε και να σχεδιάσουμε ένα καλύτερο μέλλον για τις επόμενες γενεές. Αναφέρω δυο απλά πράγματα που μου έκαναν εντύπωση: Στην Σουηδία οι σπουδαστές μηχανικοί κάνουν πρακτική και διπλωματική σε εταιρείες όπως η Ericsson, η TeliaSonera, η Logica κ.λπ.. Η εμπειρία και οι γνωριμίες που αποκτούν σίγουρα θα τους βοηθήσουν στην ανεύρεση πρώτης εργασίας. Στην Ελλάδα οι εργοδότες συχνά δυσανασχετούν αν το ασφαλιστικό σου ταμείο έχει υψηλές εισφορές. Οικοδόμος ετών 55 έφυγε για Αυστραλία 'Μόνο αυτό σου λέω, 14.000 Ελληνες έχουν πάει στη Μελβούρνη με φοιτητική βίζα για 3 χρόνια. Δήθεν για σπουδές αλλά έχουν βγει όλοι και ψάχνουν δουλειά' δηλώνει ο κ. Νίκος Β., ηλικίας 55 ετών από τα Χανιά που και αυτός έφυγε πριν από λίγες ημέρες για την Αυστραλία έτσι ώστε να δουλέψει στην οικοδομή και να συγκεντρώσει τα απαραίτητα ένσημα που χρειάζεται για να πάρει σύνταξη. 'Αν περιμένω να πάρω σύνταξη από την Ελλάδα... "ζήσε Μάη μου". Πάω για να συμπληρώσω τα συντάξιμα χρόνια, να κατοχυρώσω σύνταξη, γιατί από εδώ δεν μπορώ να περιμένω τίποτα. Πάω αναγκαστικά για μερικούς μήνες' εξηγεί την ώρα που τον βρίσκουμε στο αεροδρόμιο λίγο πριν αναχωρήσει. 'Η οικοδομή στην Ελλάδα και στα Χανιά έχει κατακρημνιστεί. Δεν υπάρχει, δεν βρίσκεις δουλειά, δεν γίνεται ούτε ένα έργο, επομένως πώς θα δουλέψει τόσος κόσμος' καταλήγει. ΝΙΚΟΣ ΑΝΔΡΕΑΔΑΚΗΣ- Μ. ΒΡΕΤΑΝΙΑ 'Η ανεργία σε σπρώχνει προς το εξωτερικό' 'Η στασιμότητα στον κατασκευαστικό κλάδο δεν άφηνε πολλές επιλογές παραμονής στην Ελλάδα' τονίζει ο Νίκος Ανδρεαδάκης, που ζει και εργάζεται πλέον στην Αγγλία. Σε ηλικία 32 ετών σπούδασε στο Πολυτεχνείο Κρήτης στους Μηχανικούς Περιβάλλοντος (98-03) και συνέχισε κάνοντας και μεταπτυχιακές σπουδές στην ίδια σχολή (03-05). Στη διάρκεια του μεταπτυχιακού πήγε για ένα χρόνο στην Πράγα (Ινστιτούτο Χημικής Μηχανικής) και αφού αποφοίτησε έμεινε ένα ακόμα χρόνο, διότι του προσέφεραν θέση ερευνητή στο Ινστιτούτο σε πρόγραμμα για την διάθεση τοξικών αποβλήτων και θεώρησε ότι θα είναι μια χρήσιμη εμπειρία για την καριέρα του. • Θυμάσαι την πρώτη σου εργασιακή εμπειρία ως μηχανικός; Μετά την ολοκλήρωση της θητείας μου το 2008 άρχισα να ψάχνω για δουλειά. Ηταν προφανές ότι στην επαρχία θα ήταν δύσκολο να βρω εργασία στο αντικείμενό μου και οι αποδοχές θα ήταν χαμηλές (<800 ευρώ), οπότε αποφάσισα να ψάξω και στην Αθήνα. Ηταν μια καλή επιλογή γιατί βρήκα πολύ σύντομα μια δουλειά που μου προσέφερε καλύτερους όρους εργασίας και περισσότερη εμπειρία. Στην Αθήνα εργάστηκα για 3,5 χρόνια ως σύμβουλος μηχανικός σε ιδιωτική εταιρεία στη λειτουργία και συντήρηση των βιολογικών καθαρισμών της Ψυττάλειας και Θεσσαλονίκης, στην αναβάθμιση του βιολογικού των ΕΛΠΕ Ελευσίνας και στην εκπόνηση του διαχειριστικού σχεδίου (Master Plan) για την επαναχρησιμοποίηση των λυμάτων στην Αθήνα, κ.ά. έργα. • Τι ήταν αυτό που σε έκανε να φύγεις από την Ελλάδα; Εκανες προσπάθειες να παραμείνεις στα Χανιά πριν πάρεις την απόφαση να φύγεις; Δυστυχώς η εταιρεία που δούλευα ουσιαστικά κατέρρευσε τον περασμένο Αύγουστο, απέλυσαν τα 3/4 των υπαλλήλων διότι στα έργα που προέρχονταν απο φορείς δημοσίου κυρίως (ΕΥΔΑΠ) αλλά και απο ιδιωτικές εταιρείες (ΕΛΠΕ) ο προϋπολογισμός γινόταν πιο σφιχτός και οι πληρωμές καθυστερούσαν με αποτέλεσμα η εταιρεία να παρουσιάζει ζημιές για αρκετούς μήνες. Επίσης δεν υπήρχαν διαγωνισμοί για νέα έργα. Αυτό το κλίμα και η γενικότερη στασιμότητα στον ευρύτερο κατασκευαστικό κλάδο δεν άφηνε περιθώρια για ελπίδες ότι κάτι πρόκειται να αλλάξει σύντομα καθώς ήμασταν ήδη για πάνω από ένα χρόνο σε αυτή την κατάσταση. • Ετσι έχασες τη δουλειά σου; Έτσι έχασα τη δουλειά μου σε μια περίοδο που δεν υπήρχαν θέσεις εργασίας, πολλοί συνάδελφοί μου ήταν άνεργοι και όπου και αν έστελνα το βιογραφικό μου δεν έπαιρνα καμία απάντηση. Είχα αρχίσει να ψάχνω για δουλειά 6 μήνες περίπου πριν μας απολύσουν διότι είχα γνώση των εσόδων της εταιρείας από κάποια έργα και βλέποντας τα οικονομικά στοιχεία, περίμενα ότι κάποια στιγμή θα έκαναν απολύσεις. Ενδεικτικά αναφέρω ότι το 2008 σαν απόφοιτος δέχτηκα σε 1-1,5 μήνα περίπου 10 προτάσεις για δουλειά ενώ το 2011 με 5 χρόνια εμπειρίας σε 6 μήνες δεν πήρα ούτε μια απάντηση. Επίσης το γεγονός ότι ακόμα και σε μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες γίνονται προσλήψεις με κριτήριο τις γνωριμίες, ήταν απογοητευτικό για ένα νέο μηχανικό με φιλοδοξίες. Σε πολλές εταιρείες με τις οποίες συνεργαζόμασταν ή ήταν πελάτες, έβλεπα μηχανικούς με πολύ λιγότερες γνώσεις και εμπειρία να πληρώνονται πολύ περισσότερο από εμένα διότι κάποιος γνωστός τους έβαλε. • Πού εργάζεσαι στην Αγγλία και ποια είναι η κατάσταση σε ό,τι αφορά μισθούς και συνθήκες εργασίας; Πριν φύγω και παράλληλα με την αναζήτηση εργασίας στην Ελλάδα, είχα στείλει βιογραφικά και σε ευρωπαϊκές χώρες. Σύντομα και μετά απο συζήτηση με γνωστούς μου που δούλευαν στο εξωτερικό κατάλαβα ότι δεν είναι εύκολο να βρω δουλειά από απόσταση. Ετσι αποφάσισα να έρθω στην Αγγλία, λόγω γλώσσας κυρίως, γράφτηκα σε ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα (University College London MSc Chemical Process Engineering) γιατί θεώρησα ότι θα με βοηθήσει να βρω δουλειά ένας εγχώριος τίτλος σπουδών. Τα έξοδα τα καλύπτω σχεδόν αποκλειστικά μόνος μου από τα χρήματα που είχα συγκεντρώσει από τη δουλειά μου, αφού και οι 2 γονείς μου είναι χαμηλοσυνταξιούχοι. Δυστυχώς κι εδώ έχει αυξηθεί η ανεργία. Ο πρώτος μισθός είναι συνήθως περίπου στις 19.000 λίρες καθαρά, το έτος, υπάρχουν και εξαιρέσεις όμως (ΒP - 30.000). Ο κόσμος δουλεύει αρκετές ώρες, εδώ δεν τηρούν πιστά το 8ωρο αλλά ούτε και στην Ελλάδα πλέον. Οι συνθήκες δεν είναι ιδανικές αλλά είναι σίγουρα καλύτερες από την Ελλάδα και υπάρχουν πολλές προοπτικές για να εξελιχθεί κάποιος επαγγελματικά και να πάρει ένα καλό μισθό μετα από 4-5 χρόνια. Υπαρχει σταθερότητα ακόμα και σε αυτή την περίεργη περίοδο. Επίσης τα δικαιώματα των εργαζομένων προστατεύονται και δεν υπάρχει 'μαύρη' εργασία. • Σκέφτεσαι κάποια στιγμή να επιστρέψεις; Θέλω πολύ να επιστρέψω, άλλωστε η Αγγλία δεν είναι ωραία χώρα, το παραδεχόμαστε όλοι οι Ελληνες που βρισκόμαστε εδώ. Ωστόσο μου φαίνεται αδύνατο στην παρούσα φάση. Εχω περισσότερες πιθανότητες να βρω δουλειά εδώ και μπορώ να πάρω ένα αξιοπρεπές επίδομα ανεργίας μέχρι να βρω. Δυστυχώς τα πράγματα δεν έρχονται πάντα όπως τα σχεδιάζει κανείς. Θέλω να πιστεύω ότι θα μπορέσω να επιστρέψω μετά απο 4-5 χρόνα αλλά με την εμπειρία που έχω από τη ζωή, ξέρω ότι ίσως μείνω για πολύ περισσότερο αν τακτοποιήθω εδώ δεδομένου ότι είμαι και 31 πλέον, οπότε θέλω να κατασταλάξω κάπου. • Συμφωνείς με αυτό που αναφέρουν πολλοί ότι 'η Ελλάδα τρώει τα παιδιά της'; Φυσικά, είναι καταστροφικό, διότι είμαστε και εμείς μια επένδυση του Ελληνικού κράτους. Εχουμε σπουδάσει με χρήματα του Ελληνικού λαού και έχουμε ένα πολύ καλό επίπεδο γνώσεων παρά τα όσα λέμε για τα Πανεπιστήμια. Μέχρι τώρα έφευγαν όσοι είχαν φιλοδοξίες για διεθνή καριέρα ή ήθελαν να δουλέψουν σε κάποιο τομέα που δεν υπήρχε στην Ελλάδα. Πλέον εξελίσσεται σε μονόδρομο για τους νέους, ειδικά όσους τελειώνουν τώρα τις σπουδές τους. Η Ελλάδα είναι μια πολύ ωραία χώρα, το φαγητό, ο καιρός κάνουν πολύ πιο δύσκολο το θέμα της μετανάστευσης και της προσαρμογής σε άλλες χώρες, εκτός από την οικογένεια και τους φίλους που πάντα κάποιος αποχωρίζεται. ΙΩΑΝΝΑ ΛΙΤΙΝΑ-ΟΛΛΑΝΔΙΑ 'Δεν ήθελα να δουλεύω για 3 ευρώ την ώρα, ανασφάλιστη' Κάνει το μεταπτυχιακό της και παράλληλα εργάζεται η 26χρονη Ειρήνη Λίτινα. Εχοντας τελειώσει τη σχολή Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στον Πειραιά το 2008 έκανε πρακτική στις Βρυξέλλες για 7 μήνες (Νοέμβριος 2008 - Ιούνιος 2009) και από τον Σεπτέμβρη του ’09 μετακόμισε στην Ουτρέχτη για να κάνει μεταπτυχιακό πάνω στην Αειφόρο Ανάπτυξη (Sustainable Development, International Environmental Governance). Την ίδια στιγμή εργάζεται για να συμπληρώσει το εισόδημά της. • Τι ήταν αυτό που σε έκανε να φύγεις από την Ελλάδα για τη χώρα που βρίσκεσαι τώρα; Ο κύριος λόγος που ήθελα να φύγω ήταν για να σπουδάσω. Ηδη από το πρόγραμμα ERASMUS που είχα κάνει στη Γαλλία κατάλαβα ότι το πτυχίο μου είχε πολύ μικρή αξία στη διεθνή αγορά γι’ αυτό κυνήγησα να συνεχίσω με ένα καλό μεταπτυχιακό στην Ολλανδία. Πέρα από αυτό, άλλοι λόγοι ήταν ότι θέλω να γνωρίσω διαφορετικές κουλτούρες, νοοτροπίες, πώς ζει ο κόσμος στο εξωτερικό και γενικότερα να ταξιδέψω. • Το πάλεψες για να μείνεις στην Ελλάδα ή στα Χανιά, τι ευκαιρίες βρήκες στην Ελλάδα και με τι μισθούς ; Η αλήθεια είναι ότι δεν πάλεψα να μείνω στην Ελλάδα. Αφότου αποφοίτησα από τον Πειραιά, η πορεία ήταν διαγεγραμμένη. Θα έκανα το master στην Ολλανδία και στη συνέχεια θα αποφάσιζα αν θα γύριζα πίσω. Εχοντας δουλέψει για πολύ λίγο καιρό στην Ελλάδα, είχα καταλάβει ότι εάν δεν εμπλουτίσω τις γνώσεις μου και το βιογραφικό μου, η καλύτερη εναλλακτική που θα είχα, θα ήταν να δουλεύω σε ένα μπαρ ή σε μια καφετέρια για 3 ευρώ την ώρα και ανασφάλιστη. Οπότε, η επιλογή ήταν ξεκάθαρη. Επρεπε να φύγω στο εξωτερικό. • Πώς είναι η κατάσταση σε ό,τι αφορά εργασιακά δικαιώματα, μισθούς, συνθήκες εργασίας στη χώρα που ζεις; Επειδή δουλεύω και παράλληλα σπουδάζω, δεν μου ήταν εύκολο να βρω μια καθημερινή δουλειά. Γι’ αυτό αφότου τελείωσα τον πρώτο χρόνο του μεταπτυχιακού, βρήκα δουλειά σε ένα εστιατόριο όπου δουλεύω μόνο τα Σαββατοκύριακα. Από άποψη χρημάτων, μπορώ να πω ότι με το μισθό μου και το επίδομα που λαμβάνω από το κράτος επειδή δουλεύω ενώ παράλληλα σπουδάζω, μπορώ να αυτοσυντηρηθώ. Η ασφάλεια μου είναι ιδιωτική που αυτό σημαίνει ότι την πληρώνω εγώ αλλά και γι’ αυτό υπάρχει αντίστοιχο επίδομα. Ο εργοδότης μου με έχει ασφαλίσει για τα ένσημά μου. Οι συνθήκες εργασίας είναι σαφώς καλύτερες από αυτές της Ελλάδας. Ο φόρτος εργασίας δεν είναι πολύ μεγάλος, γιατί το προσωπικό είναι επαρκές σε αριθμό. Σε γενικές γραμμές τηρείται το 8ωρο και δεν υπάρχει περίπτωση να μην πληρωθείς για τις ώρες που δούλεψες. Η κυριότερη διαφορά με την Ελλάδα είναι ότι στην Ολλανδία μπορεί οι εργαζόμενοι να δουλεύουν πολύ λιγότερες ώρες απ’ ό,τι οι Ελληνες αλλά είναι πολύ πιο παραγωγικοί γιατί έχουν περισσότερα και καλύτερα μέσα. Είναι αυτό που λέμε 'όλα δουλεύουν ρολόι'. • Σκέφτεσαι κάποια στιγμή να επιστρέψεις στην Ελλάδα; Η αλήθεια είναι ότι για τα επόμενα 3-4 χρόνια έχω στο μυαλό μου να παραμείνω στο εξωτερικό. Θα ήθελα πολύ να γυρίσω πίσω αλλά βλέπω ότι η συγκεκριμένη περίοδος δεν ευνοεί την επιστροφή μου. Το αντίθετο θα έλεγα. Παροτρύνω ακόμα περισσότερους να φύγουν στο εξωτερικό. • Υπάρχουν και άλλοι Ελληνες (φίλοι ή γνωστοί σου) που να έφυγαν για το εξωτερικό τα τελευταία χρόνια ; Από το 2009 που πρωτοήρθα στην Ολλανδία οι φοιτητές ήταν αρκετοί στην Ουτρέχτη. Καπου 20-30. Τώρα ο αριθμός αυξάνεται ραγδαία, είμαστε παραπάνω από 110. Και ακούω όλο και περισσότερους οι οποίοι έχουν εγκατασταθεί σε γειτονικές χώρες. Επίσης, οι περισσότεροι που τελείωνουν τις σπουδές τους παραμένουν στην Ολλανδία και απορροφούνται στην Ολλανδική αγορά εργασίας. • Η δική σου συμβουλή σε ένα νέο άνθρωπο που έχει στο νου να μεταναστεύσει. Θα τους συμβούλευα να έχουν ένα πολύ καλά προγραμματισμένο πλάνο, να ξέρουν τι θέλουν να κάνουν στο μέλλον και να έχουν σκεφτεί το κάθε βήμα τους. Με λίγα λόγια να έχουν ένα όραμα. Επίσης, να μην φοβούνται και να είναι τολμηροί. Να πιστεύουν στους εαυτούς τους και να κινούνται ανάλογα. • Συμφωνείς με αυτό που αναφέρουν πολλοί ότι 'η Ελλάδα τρώει τα παιδιά της'; Το πιστεύω ακράδαντα. Βλέπω συμφοιτητές αλλά και φίλους σε άλλες επιστήμες. Η πρόοδός τους είναι ασύλληπτη. Τα ξένα κράτη τους βραβεύουν και τους επιδοτούν για να συνεχίσουν και φυσικά τα οφέλη τα καρπώνονται τα ίδια τα κράτη για τα οποία δουλεύουν οι απόφοιτοι. Στην Ελλάδα δεν θα γινόταν ποτέ αυτό. Και αυτός είναι και ο κυριότερος λόγος που με κάνει να στεναχωριέμαι. Αν οι μισοί από αυτούς που θριαμβεύουν στο εξωτερικό μπορούσαν να γυρίσουν πίσω και να συμβάλλουν στην ελληνική κοινωνία, είμαι σίγουρη ότι ο τόπος μας θα είχε μια καλύτερη πορεία.